ARCHIEF REGISTER VAREND ERFGOED NEDERLAND (RVEN)

Jagend met de Twee Gezusters van Hijkersmilde naar Appelscha 

Michel Brandsma

HIJKERSMILDE   Het gaat niet snel, maar het is wel een mooi tochtje: met het skûtsje De Twee Gezusters van Hijkersmilde door de Witte Wijk en de Opsterlandse Compagnonsvaart naar Appelscha. Niet met de wind in de zeilen, en ook niet op de motor, maar getrokken door twee scheepsjagers legt De Twee Gezusters dit zes kilometer lange gedeelte van de oude Turfroute af.
 
Vooroverhangend in het zeel trekken de mannen het skûtsje voort aan een dunne, bijna negentig meter lange lijn. De stalen platbodem weegt een slordige veertien ton en is ook nog eens volgeladen met duizend kilogram strobalen die bestemd zijn voor een solexrace in Appelscha. De jagers hebben dus heel wat voort te zeulen, maar ze gaan gestaag verder. Da's het mooie van dood gewicht: als het eenmaal in beweging is, drukt het lekker door.  
Bovendien wacht na de Damsluis scheepsjager Auke Visser uit Smilde met zijn paard, dus de mannen hoeven het schip maar een paar kilometer te trekken. Al met al duurt de tocht slechts enkele uren.

Schipper/eigenaar Pyt Dillingh (52) uit Appelscha staat tevreden aan het roer. Hij kocht De Twee Gezusters vijf jaar geleden en werkt nog steeds aan de restauratie. Alles moet zo origineel mogelijk. Voor zover hij weet - en hij heeft het nagevraagd bij de bekende Friese publicist Klaas Jansma, die veel over skûtsjes schrijft - is dit het oudste nog varende skûtsje. ,,Wij hebben geen oudere skûtsjes kunnen ontdekken. Dit schip is gebouwd in 1897. Het is aan z'n derde eeuw bezig.''
Van huis uit is hij theoloog, en hij is ook nog een tijdje accountant geweest, maar tegenwoordig draait alles om De Twee Gezusters. ,,Alles wat ik heb zit erin, maar het levert niets op. Iedereen vindt het een mooi nostalgisch plaatje, maar als je hulp nodig hebt is dat kostbaar. Daarom wil ik met groepen gaan varen. Ik wil dit schip gebruiken zoals het vroeger werd gebruikt. Het moeten authentieke tochten zijn, dus niet te veel Oranjekoek en Friese drankjes. Met  wind tegen, moet er gejaagd worden. .....".

Vroeger was de bedrijfsformule voor skûtsjes als De Twee Gezusters simpel. Hele gezinnen woonden en werkten aan boord van de kleine vrachtschepen die aarde, mest, turf, aardappelen, bieten, stro, hooi en soms wat jongvee vervoerden. Het tochtje met De Twee Gezusters is wat dat betreft heel toepasselijk, want juist door de Opsterlandse Compagnonsvaart voeren in de dagen van weleer veel skûtsjes. Ze vervoerden bijvoorbeeld Drentse turf naar Heerenveen, want de brandstof uit Drenthe gaf een meer behaaglijke warmte dan Friese turf.

En aangezien een skûtsje in die tijd geen motor had, was jagen de gewoonste zaak van de wereld als er geen wind stond. Zij die het konden betalen huurden een scheepsjager met paard (voor een knaak van Smilde naar Meppel), de minder draagkrachtige schippers spanden hun eigen kinderen voor het schip.